Lễ hội đập trống của người Ma Coong, lễ hội quan trọng nhất của dân tộc này, được tổ chức vào ngày 16-17 tháng Giêng âm lịch tại bản Cà Roòng, xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch, Quảng Bình.

Lễ hội đập trống, một lễ hội lớn và quan trọng nhất của người Ma Coong, diễn ra hàng năm vào ngày 16 tháng giêng âm lịch tại bản Cà Roòng, xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách, lễ hội là dịp để các dân tộc cùng nhau giao lưu, gìn giữ và phát huy nét văn hóa độc đáo của người Ma Coong.

Lễ hội đập trống của người Ma Coong, một nét văn hóa đặc sắc từ xa xưa, vang vọng giữa đại ngàn Trường Sơn ở Quảng Bình và những bản làng bên đất nước Lào. Âm thanh trống dồn dập không chỉ là lời cầu nguyện trời đất ban mưa thuận gió hòa, giúp nương rẫy tươi tốt, bản làng ấm no, khỏe mạnh, gia súc an yên, mà còn là tiếng gọi tình yêu, là dịp để những đôi trai gái gặp gỡ, hẹn hò, thổ lộ tâm tư.

Ngày xưa, vùng đất của người Ma Coong yên bình bỗng chốc bị một con khỉ vàng độc ác quấy nhiễu. Hằng đêm, nó tràn vào rẫy của người dân, ăn ngô, phá lúa, tàn phá mùa màng. Cơn ác mộng ấy kéo dài, khiến người Ma Coong liên tiếp mất mùa, đói kém, bệnh tật triền miên. Người dân dùng đủ mọi cách để đuổi con khỉ độc ác, nhưng mọi nỗ lực đều vô vọng.

Đêm trước ngày rằm tháng Giêng, vị già bản mơ thấy Giàng, thần trời hiện về, mách bảo rằng muốn đuổi được con khỉ, phải làm một chiếc trống vang vọng và đánh vào đêm trăng sáng nhất khi khỉ về phá hoại. Ngay sáng hôm sau, các chàng trai Ma Coong khẩn trương chế tác một chiếc trống đẹp, âm thanh trầm ấm, vang vọng khắp núi rừng Trường Sơn.

Đến đêm rằm 16, khi trăng sáng nhất, tiếng trống vang lên, át cả tiếng gió núi, khiến con khỉ vàng kinh hãi, hoảng sợ bỏ chạy khỏi vùng đất này, không bao giờ trở lại. Để tưởng nhớ vị già bản tiên tổ và đền đáp công ơn của Giàng, người Ma Coong tổ chức lễ cúng linh đình, dâng lên những sản vật ngon nhất của quê hương, thể hiện lòng biết ơn và sự kính trọng đối với thần linh.

Không khí rộn ràng bao trùm bản Cà Roòng ngày 16 tháng Giêng. Mọi người tất bật chuẩn bị cho đêm hội đập trống. Đàn ông hăng hái dựng rạp, chuẩn bị hội trường, còn phụ nữ tất bật trong bếp, chuẩn bị những món ngon để chiêu đãi bà con từ các bản khác đến dự lễ hội.

Lễ hội là ngày hội chung của cả làng, mỗi người góp sức, góp của. Không thể thiếu gạo nếp, nguyên liệu chính để nấu rượu hiêng – thứ rượu trắng như sữa, được nấu bằng nếp nương và men lá, chỉ dành cho nghi lễ và tiếp đãi khách quý. Gà và xôi là lễ vật không thể thiếu trong nghi thức cúng. Năm người đứng đầu năm dòng họ lớn nhất vùng, những người được coi là khai phá ra vùng đất này, sẽ đảm nhận vai trò chủ lễ. Quyền này được cha truyền con nối, thể hiện sự tôn kính đối với các dòng họ có công với làng.

Rượu hiêng, men lá, nếp nương – hương vị truyền thống chỉ dành cho những dịp đặc biệt, để dâng cúng và tiếp đãi khách quý.

Mặt trời khuất bóng, 18 bản làng lặng lẽ men theo lối mòn, hướng về nơi tổ tiên linh thiêng. Già làng thành kính dâng lễ, cúng trời đất, cúng Giàng mặt trời mọc, Giàng mặt trời lặn, cầu mong một năm mưa thuận gió hoà, ruộng đồng bội thu, người người khỏe mạnh, an yên.

Lễ hội đập trống, một nét văn hóa độc đáo của người dân bản, diễn ra theo những nghi thức nghiêm ngặt và chặt chẽ, được ghi lại trong những quy định của dân bản. Người Già bản già nhất, vị thủ lĩnh tìm ra miền đất này, được trao quyền chủ trì lễ hội. Trước đây, người dân tộc này di trú 3 năm một lần, bởi vị Già bản luôn đi tìm vùng đất đẹp, yên ổn và thuận lợi cho cộng đồng. Lễ hội được chia thành hai phần chính: phần Lễ và phần Hội, mỗi phần đều mang những nghi thức riêng, thể hiện sự tôn trọng đối với truyền thống của dân bản.

Trên khoảnh sân rộng nhất của bản, dưới bóng mát của cây cổ thụ, người làng dựng lên một dãy nhà tranh nhỏ. Nơi hành lễ trang nghiêm được đặt chiếc trống, điểm nhấn của không gian thiêng liêng. Khi màn đêm buông xuống, mọi người háo hức chờ trăng lên. Ánh trăng rọi sáng rặng núi sau lưng bản, báo hiệu giờ phút thiêng liêng bắt đầu. Mâm cỗ cúng Giàng được bày biện chu đáo, với rượu hiêng thơm nồng, thịt gà nấu với chồi mây non, cá tươi ngon, xôi dẻo thơm, cùng ngọn cây mây, khúc thân cây đoác và lúa gạo… Mỗi bản làng đều chuẩn bị một mâm cỗ như vậy, tổng cộng 18 mâm, thể hiện lòng thành kính và sự tôn trọng đối với Giàng. Trách nhiệm làm mâm cỗ được giao cho người nhà của các già bản, những người giữ gìn và truyền tải văn hóa của bản làng.

Mâm cỗ cúng Giàng

Suối Aky, dòng suối thiêng liêng, bị ngăn dòng từ tháng 5 bởi người dân bản Rào Bụt đến bản Nồm. Đây là khúc suối cấm, nơi cá được dành riêng cho lễ cúng Giàng. Việc đánh bắt cá tại đây bị nghiêm cấm, chỉ đến khi lễ hội đập trống kết thúc, người dân mới được tự do đánh bắt. 3 giờ sáng ngày 16, người được tín nhiệm đã thả lưới lấy cá cúng Giàng, đánh dấu sự tôn kính của cộng đồng với thần linh.

Trăng lên cao, tiếng trống khai lễ vang vọng, già làng đọc lời khấn nguyện cầu trời đất phù hộ cho dân bản. Lời khấn xin mùa màng bội thu, cuộc sống an yên, no đủ. Rồi, những nắm lúa gạo được ném ra tứ phía, như lời cầu mong của cả bản làng về một mùa bội thu, ấm no.

Già làng trang trọng thực hiện nghi lễ cúng tế Giàng và tổ tiên, thể hiện lòng thành kính với thần linh và tưởng nhớ công lao của cha ông.

Lệnh của già làng vừa dứt, tiếng trống rền vang, báo hiệu lễ hội bắt đầu. Dân bản và du khách cùng chen chúc, hò hét, tranh giành dùi để đập vào mặt trống, tạo nên một không khí náo nhiệt, sôi động.

Tiếng trống hội rộn ràng vang lên, báo hiệu phần lễ kết thúc, nhường chỗ cho không khí náo nhiệt của phần hội. Rượu cần, rượu hiên được rót đầy, mọi người xúm lại, cùng nâng ly chúc mừng. Những chàng trai khỏe mạnh tranh nhau cầm dùi, trổ tài đánh trống, tiếng trống rền vang hòa cùng tiếng cười nói. Bên đống lửa cháy bập bùng, các cô gái cùng nắm tay nhau nhảy múa, tạo nên khung cảnh rực rỡ dưới ánh trăng. Ngày hội không chỉ là dịp để người Ma Coong vui chơi, mà còn là nơi quy tụ đông đảo người dân từ khắp nơi, cùng hòa mình vào không khí náo nhiệt, vui tươi.

Ngày hội thu hút không chỉ người Ma Coong mà còn du khách khắp nơi, tạo nên không khí rộn ràng, vui tươi.

Trống Ma Coong là một hiện vật độc đáo, thể hiện bản sắc văn hóa riêng biệt của người dân tộc này. Không giống những chiếc trống thông thường, trống Ma Coong được chế tác từ cây chi cúp – một loại cây thuốc rỗng, mọc sâu trong rừng già. Tang trống có tuổi đời hàng chục năm, được sử dụng qua nhiều mùa lễ hội. Mặt trống được bịt bằng da trâu, tạo nên âm thanh vang vọng, mạnh mẽ. Trong lễ hội, trống được chằng bằng sợi mây rừng, tạo nên hình dáng kỳ lạ, tựa như quả cầu gai. Tiếng trống Ma Coong là tiếng nói tâm linh, tiếng nói thần kỳ, như tiếng lòng của người Ma Coong giữa rừng xanh, kiêu hãnh trước thiên nhiên dữ dội.

Nhịp trống rộn ràng vang vọng núi rừng Ma Coong, tiếng trống như lời gọi mời của thanh niên trai tráng, tạo nên không khí sôi động và náo nhiệt.

Tiếng trống vang vọng, đập nhịp rộn ràng trong đêm, như thúc giục trời đất chứng giám lòng thành của mọi người, cầu mong một năm mới bội thu. Tiếng trống cũng là lời khích lệ thanh niên, hối thúc họ mau chóng tìm được bạn tình, cùng nhau sánh bước vào rừng tình tự. Mỗi nhịp trống dồn dập, là niềm vui, là hy vọng, là lời ước nguyện cho một năm mới hạnh phúc và sung túc.

Lễ hội Đập Trống là dịp để các đôi trai gái thầm thương trộm nhớ được phép hẹn hò, cùng nhau dạo chơi trong rừng, bên dòng suối, tâm sự những lời yêu thương. Họ phải trở về trước khi gà gáy, để chờ đợi ngày hội năm sau. Một số cặp đôi, tình cảm chín muồi, sẽ cùng nhau chọn ngày, mời bố mẹ, già làng đến đặt lễ trầu cau, kết duyên vợ chồng. Khi đống lửa tàn, mặt trời ló dạng trên đỉnh núi, cũng là lúc lễ hội khép lại, để lại không khí yên bình, chỉ còn tiếng cười của trẻ con, tiếng trò chuyện rôm rả của người già bên bếp lửa, bên ché rượu cần.

Lễ hội đập trống của người Ma Coong, dù trải qua nhiều biến đổi, vẫn giữ nguyên giá trị văn hóa đặc sắc. Âm vang của tiếng trống không chỉ là một lễ hội sôi động, mà còn là lời khẩn cầu về sự phồn thực, sự hòa hợp âm dương, thể hiện tín ngưỡng sâu sắc của cộng đồng.

Ngày 27/8/2019, Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch đã công nhận Lễ hội Đập trống của người Ma-Coong, xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia. Quyết định số 2968 và 2971/QĐ-BVHTTDL đã chính thức đưa lễ hội này vào danh mục di sản quốc gia.