Sông Gianh, biểu trưng địa lý của Quảng Bình, là con sông lớn nhất trong năm con sông của tỉnh, đã đi vào lịch sử dân tộc và ẩn chứa nhiều huyền thoại.

Quảng Bình, nơi dòng sông Gianh hiền hòa chảy qua, như một biểu tượng địa lý in sâu vào lịch sử và tâm hồn người dân. Con sông ấy mang trong mình bao câu chuyện, truyền thuyết, là minh chứng cho dòng chảy bất tận của thời gian và bản sắc văn hóa địa phương.

Thượng nguồn sông Gianh

Sông Gianh, con sông lớn nhất của Quảng Bình, chảy qua toàn bộ tỉnh, uốn lượn bên cạnh những dòng sông khác như Nhật Lệ, Lý Hòa, Ròn và Dinh, tô điểm thêm vẻ đẹp tự nhiên cho vùng đất này.

Những làng quê bên sông

Dòng sông dài khoảng 160km, chảy qua các huyện Minh Hóa, Tuyên Hóa, Bố Trạch, Quảng Trạch và thị xã Ba Đồn.

Sông Gianh là dòng chảy lớn nhất trong hệ thống sông ngòi Quảng Bình, góp phần tạo nên vẻ đẹp hùng vĩ cho vùng đất này.

Sông Gianh, dòng chảy hùng vĩ, bắt nguồn từ bốn nhánh sông: Son, Nan, Trổ và Nậy. Từ đỉnh Trường Sơn, dòng sông băng qua địa hình hiểm trở, lách núi, xuyên ngàn, tạo nên những ghềnh thác dữ dội trước khi đổ ra biển Đông tại Cửa Gianh. Lòng sông sâu, nước chảy xiết, phản ánh sức mạnh của thiên nhiên hoang sơ.

Người dân mưu sinh trên sông

Sông Gianh, trước khi đổ ra biển, thu hẹp dòng chảy và tiếp nhận thêm nước từ sông Rào Chùa (hay Rào Bồ Khê, Thanh Trạch) ở bờ phải phía Nam cửa Lạch.

Con sông chảy độc nhất vô nhị qua tỉnh Quảng Bình.

Sông Gianh, dòng chảy bắt nguồn từ đỉnh Cô Pi hùng vĩ của dãy Trường Sơn, cao 2.017m, thuộc rặng Giăng Màn ở biên giới Việt-Lào. Nơi đây, sâu trong miền cao, hai xã Dân Hóa và Trọng Hóa (Minh Hóa) là nơi cư trú của các tộc người Khùa Mày, Trì, Thổ, Nguồn, Kinh. Khe Nước Rụng, khởi nguồn của sông Gianh, được xem là địa danh thiêng liêng của người Mày.

Người dân tộc bản địa sinh sống dưới chân dãy núi Giăng Màn.

Nằm ẩn mình giữa núi rừng hùng vĩ, dòng suối Rào Nậy, cội nguồn của sông Gianh linh thiêng, được người Mày bản Ka Ai gọi là “nước rụng”. Truyền thuyết kể rằng, từ đỉnh núi Cô Pi, vô số giọt nước nhỏ như sương, rụng xuống tạo thành dòng suối mát lành. Người Mày tin rằng nơi đây là chốn giao hòa đất trời, bồng lai tiên cảnh, nơi cư ngụ của các vị thần tiên.

Sông Gianh chìm trong màn sương mù dày đặc, ẩn hiện nét u buồn.

Sông Gianh, xưa kia được gọi là Đại Linh Giang – dòng sông linh thiêng, là minh chứng lịch sử cho những biến động của đất nước. Nếu đèo Ngang là ranh giới giữa Đại Cồ Việt và Chiêm Thành thời kỳ giành độc lập (939) và trước thời Nam Tiến (1069), thì sông Gianh lại trở thành ranh giới giữa Đàng Trong và Đàng Ngoài trong cuộc phân tranh Trịnh – Nguyễn (1570-1786). Miền Bố Chính (Quảng Bình) chính là chiến trường chính trong suốt gần nửa thế kỷ xung đột vũ trang (1627-1672). Năm 1558, Nguyễn Hoàng, danh tướng thời Lê Trung Hưng, con thứ của Nguyễn Kim, sợ bị Trịnh Kiểm mưu hại, đã xin vào trấn thủ Thuận Hoá, mở đầu cho sự hình thành và phát triển của nhà Nguyễn.

Sông Gianh, dòng chảy chia cắt hai thế lực Trịnh – Nguyễn trong suốt 2 thế kỷ (1570-1786), minh chứng cho cuộc chiến tranh giành quyền lực đầy khốc liệt.

Cuộc chiến tranh Trịnh Nguyễn ghi dấu ấn với ranh giới Bắc Nam không phải là đèo Ngang mà là sông Gianh. Quân Trịnh đóng quân tại đèo Ngang, nhưng khu vực giao thương và trao đổi hàng hóa lại tập trung tại chợ Ba Đồn, nằm bên bờ bắc sông Gianh. Bờ nam sông, nơi mà Đào Duy Từ đã xây dựng hệ thống phòng thủ vững chắc, bao gồm luỹ Thầy dài 18 km và luỹ Trường Dục dài 10 km. Di tích Lũy Thầy, Quảng Bình quan, cùng các thành quách của thời Trịnh Nguyễn nay vẫn còn, là minh chứng cho một thời kỳ đầy biến động trong lịch sử nước ta.

Dòng sông xanh như dải lụa mềm mại, uốn lượn quanh co.

Trong những năm tháng kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, sông Gianh trở thành điểm nóng của chiến tranh, hứng chịu bom đạn, mìn nổ. Cảng Gianh, điểm xuất phát của tuyến vận tải đường Hồ Chí Minh trên biển, chứng kiến những con tàu không số ngày đêm băng băng xuôi Nam, mang theo sức mạnh của hậu phương miền Bắc. Đế quốc Mỹ, với vũ khí hiện đại, đã điên cuồng đánh phá cửa ngõ chiến lược này. Trải qua bao gian khổ, sông Gianh mang trên mình đầy chiến công và những dấu tích lịch sử bi hùng.

Biểu tượng hào hùng của chiến thắng lịch sử, Tượng đài chiến thắng Sông Gianh là minh chứng cho tinh thần bất khuất của dân tộc Việt Nam.

Sông Gianh, dòng chảy lịch sử, giờ đây trở về với vẻ đẹp bình dị, thân thương. Mùa hạ, mặt nước xanh biếc, lấp lánh dưới ánh nắng, mang đến cảm giác thanh bình, yên ả.

Vẻ đẹp thanh bình, yên ả của khung cảnh khiến lòng người thư thái.

Mùa lũ về, con sông đỏ ngầu cuồn cuộn, nước từ thượng nguồn đổ về chảy xiết. Dòng sông như đổi hẳn tính nết, trở thành một thử thách đối với những con người sinh ra nơi vùng đất khắc nghiệt này.

Sông Gianh mùa lũ

Sông Gianh, dòng chảy độc nhất vô nhị của Quảng Bình, là minh chứng cho sự độc đáo của vùng đất này. Nguồn mạch của sông Gianh bắt nguồn từ dãy Trường Sơn hùng vĩ hoặc 99 đỉnh núi đá vôi huyền thoại, tạo nên một dòng chảy hiếm có.

Nguồn mạch của các con sông đều bắt nguồn từ dãy Trường Sơn hùng vĩ hoặc 99 đỉnh núi đá vôi huyền thoại.

Sông Gianh, với dòng chảy xuyên qua địa hình đá vôi, đã kiến tạo nên những hang động kỳ thú. Phụ lưu hữu ngạn, sông Troóc (hay sông Son), cũng chảy qua vùng núi đá vôi, góp phần hình thành những hang động tuyệt vời như động Phong Nha – điểm du lịch hấp dẫn du khách gần xa đến với Quảng Bình.

Sông Son

Khúc sông đẹp nhất là đoạn trung lưu từ chân ga Lệ Sơn đến cầu Chợ Gát, nơi lòng sông vừa phải, nước chảy lững lờ, trong xanh. Khác với hạ lưu rộng lớn hay thượng nguồn hẹp, quãng sông này mang vẻ đẹp thanh bình, thơ mộng.

Sông Gianh chảy giữa lòng núi Lệ Sơn hùng vĩ, tạo nên khung cảnh thiên nhiên thơ mộng.

Sóng biển vỗ vào vách đá qua bao năm tháng, tạo nên những khe nứt sâu hun hút ăn sâu vào núi đá. Cảnh tượng ấy, độc đáo và huyền bí, là điều mà bất kỳ dòng sông nào cũng phải ghen tị.

Sông Gianh đoạn Chợ Gát

Sông Gianh hiền hòa chảy trôi theo thời gian, phản chiếu bầu trời mây trắng, núi non hùng vĩ. Hai bên bờ, làng quê thanh bình, mang nét trầm mặc cổ kính. Từ những làng nghề truyền thống đến những xóm làng thuần nông, nơi đây vẫn giữ trọn nét văn hóa đặc trưng.

Sông Gianh ở Minh Cầm

Sông Gianh, với vẻ đẹp nên thơ, kỳ vĩ, đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho thi ca. Từ bậc tao nhân mặc khách đến những vị đế vương, ai nấy đều say đắm trước vẻ đẹp diễm lệ của dòng sông.

Cầu Gianh

Nối đôi bờ sông Gianh huyền thoại là chiếc cầu bê tông cốt thép vững chãi, bên cạnh đó, tượng đài chiến thắng, cảng Gianh và cầu Gianh sừng sững, uy nghi dưới bầu trời xanh, minh chứng cho sự đổi thay và phát triển không ngừng của vùng đất này.

Ảnh: Sưu tầm