Phá Hạc Hải, nằm ở cuối nguồn sông Kiến Giang, tỉnh Quảng Bình, là một đầm phá bao la với nhiều loại thủy sản. Nơi đây tiếp giáp hai huyện Quảng Ninh và Lệ Thủy, cách trung tâm thành phố Đồng Hới khoảng 15km về phía đông bắc.
Nằm giữa hai huyện Quảng Ninh và Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình, Phá Hạc Hải là một đầm phá rộng lớn, ngoạn mục ở cuối nguồn sông Kiến Giang. Cách trung tâm thành phố Đồng Hới khoảng 20 km, bên cạnh Quốc lộ 1A, Phá Hạc Hải là nơi cư trú của nhiều loại thủy sản quý hiếm.
Phá Hạc Hải nay
Núi Đầu Mâu, với ba đỉnh nhọn hoắt như mũi giáo, sừng sững giữa đất trời Lệ Thủy, Quảng Ninh, là minh chứng sống động cho câu thành ngữ “Đầu Mâu vi bút”. Ngọn núi cao 783 thước tây, dáng vẻ uy nghi, hùng vĩ, từ xa trông như một cây bút lông khổng lồ. Vào những buổi chiều yên bình, ánh nắng chiều tà nhuộm tím núi Đầu Mâu, phản chiếu xuống phá Hạc Hải, tạo nên một bức tranh tuyệt mỹ. Bóng núi in đậm trên mặt nước, như một ngòi bút khổng lồ chấm vào nghiên mực Hạc Hải, khiến mặt nước phía Tây nhuộm một màu đen huyền bí. Câu thành ngữ “Hạc Hải vi nghiên” ra đời từ đó, thể hiện sự giao hòa tuyệt đẹp giữa núi non và biển cả, tạo nên một danh thắng kỳ vĩ, đẹp đến nao lòng.
Nằm giữa lòng Quảng Bình, vùng đất Đầu Mâu – Hạc Hải được xem là địa linh, nhân kiệt. Nơi đây đã sản sinh ra nhiều nhân tài lỗi lạc cho dân tộc, trong đó phải kể đến Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh, Tiến sĩ Dương Văn An, hay vị Đại tướng lừng danh Võ Nguyên Giáp.
Nằm cách huyện Lệ Thủy 14 dặm về phía bắc, Thiển Hải, hay còn gọi là Bình Hồ, là nơi trăm sông đổ về, tạo thành Hạc Hải hùng vĩ. Phía đông bắc, những động cát chập chồng; phía tây bắc, vạn núi chắn ngang. Chỗ sâu chỗ cạn, một đường lạch sâu hun hút, đòi hỏi thuyền bè phải đề phòng sóng gió. Hạ lưu Hạc Hải hợp lưu với sông Mỹ Hương, rồi đổ ra biển khơi mênh mông.
Thiển Hải, Nha Nghi, sóng biếc mênh mông, lau rậm rạp, chim nước bay lượn, thuyền chài tấp nập, là nơi lý tưởng để du ngoạn.
Phá Hạc Hải, rộng mênh mông hơn 12 km², là một kho báu với nguồn nước lợ dồi dào, nuôi dưỡng muôn loài thủy sản. Tôm cá tươi ngon, bơi lội tung tăng giữa lòng phá. Chim trời, bồng, le, cò, vạc, sếu, diệc… tung cánh bay lượn, tạo nên bức tranh thiên nhiên sống động. Mùa nào thức nấy, phá Hạc Hải luôn trù phú, mang đến cuộc sống ấm no cho người dân nơi đây. Dù là ngư dân dày dạn kinh nghiệm hay người tay ngang, chỉ cần một vài chục phút trên phá cũng đủ cho một bữa cơm đầy ắp cá tôm.
Đập ngăn mặn Mỹ Trung mang đến ruộng lúa xanh tươi, nhưng đồng thời cũng bóp nghẹt dòng chảy, đẩy phá Hạc Hải vào cảnh cạn kiệt. Phía thượng nguồn, những con đập ngăn dòng khiến nguồn lợi thủy sản cạn kiệt, phá vỡ vòng tuần hoàn tự nhiên. Núi Đầu Mâu vẫn sừng sững, chứng kiến cảnh tượng phá Hạc Hải dần mất đi, như nét mực phai nhạt trên bức tranh thiên nhiên.
Hội nghị xúc tiến đầu tư du lịch Quảng Bình năm 2018 đã đưa Phá Hạc Hải vào danh sách các địa điểm thu hút đầu tư. Dự án Khu phức hợp du lịch sinh thái Phá Hạc Hải, nếu được đầu tư đúng mức, sẽ mang lại diện mạo mới cho vùng đất đẹp, đồng thời tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người dân địa phương, góp phần nâng cao đời sống và phát triển kinh tế cho khu vực.