Đường 20 Quyết Thắng được xây dựng với mục tiêu chiến lược: đảm bảo việc vận chuyển lương thực, vũ khí chi viện cho miền Nam, góp phần giành chiến thắng cuối cùng.

Đường 20 Quyết Thắng, mang trong mình sứ mệnh chiến lược, ra đời để đảm bảo mạch máu vận chuyển lương thực, vũ khí cho miền Nam. Vào 17h30 ngày 30 Tết Bính Ngọ (21/01/1966), Quân ủy Trung ương phát lệnh khởi công tuyến đường huyết mạch này. Xuất phát từ thôn Phong Nha, Quảng Bình, con đường xuyên qua dãy Trường Sơn hùng vĩ, kết nối đông Trường Sơn với tây Trường Sơn trên đường mòn Hồ Chí Minh, hướng đến ngã ba Lùm Bùm đường 128 thuộc tỉnh Khăm Muộn, Lào. Chỉ thị được ban hành với thời hạn hoàn thành không quá 105 ngày, nghĩa là mỗi ngày phải mở được 1 km đường, thể hiện quyết tâm và ý chí chiến thắng của quân và dân ta.

Con đường 20 Quyết Thắng uốn lượn giữa vẻ đẹp hoang sơ của rừng già Phong Nha – Kẻ Bàng.

Đường 20 Quyết Thắng, con đường huyết mạch nối liền hậu phương lớn với chiến trường miền Nam, được khai thông sau gần 100 ngày lao động gian khổ. Bộ đội Đoàn 559 và các Đội thanh niên xung phong, với vị trí ý nghĩa trọng yếu, đã quên mình xẻ núi, bạt đèo, đào đắp hàng triệu khối đất đá, mở đường giữa bom đạn. Cùng với hàng ngàn cán bộ, chiến sĩ, công nhân và dân công hỏa tuyến, tuyến đường dài 125 km chính thức được khai thông vào ngày 14/4/1966.

Con đường quanh co uốn lượn men theo sườn núi, như một dải lụa mềm mại.

Từ năm 1966 đến 1973, Đường 20 Quyết Thắng – huyết mạch chi viện từ miền Bắc – hứng chịu mưa bom bão đạn của Không quân Mỹ. Con số bom đạn ném xuống con đường này là vô kể, mỗi tấc đất dường như đều nhuốm màu lửa. Hàng vạn chiến sĩ bộ đội, thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến đã hy sinh, máu của họ thấm đẫm mỗi mét đường, biến những địa danh như cua chữ A, ngầm Ta Lê, đèo Pu-la-nhích, Trạ Ang, Cà Roòng… trở thành những tọa độ đau thương.

Con đường 20 Quyết Thắng uốn lượn giữa khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ, mang đến trải nghiệm khó quên cho du khách.

Mang trong mình tinh thần “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, “Sống bám đường, chết kiên cường dũng cảm”, các Đội TNXP, đặc biệt là Đội N25 và C255, đã chiến đấu kiên cường, bất khuất. Những tấm gương hy sinh anh dũng như Liệt sĩ Nguyễn Thị Vân Liệu, Nguyễn Thị Nhạ… và 8 TNXP tại Km 16 đã khiến hàng triệu trái tim xúc động, khẳng định tinh thần bất khuất, kiên cường của dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Ngày 14/11/1972, giữa lúc khẩn trương san lấp hố bom để thông xe, tiếng còi báo động hú vang. 8 TNXP vội chạy vào hang đá lớn, nơi ẩn náu quen thuộc mỗi khi máy bay địch tấn công. Bỗng nhiên, máy bay B52 ập đến, rải thảm bom xuống trọng điểm 16+200, liên tiếp 3 đợt, tổng cộng 180 quả bom.

Xe chở đầy hy vọng và quyết tâm, băng băng trên đường 20 Quyết Thắng, hướng về chiến trường miền Nam.

Động đất rung chuyển, đất đá văng tung tóe, vách núi chênh vênh chao đảo. Một quả tên lửa bất ngờ bắn tới, làm một khối đá khổng lồ nặng tới 1.000 tấn lăn xuống, lấp kín lối vào hang nơi 8 TNXP (4 nam, 4 nữ) đang ẩn náu.

Bom vừa dứt, đồng đội hốt hoảng tìm mọi cách cứu thoát những người bị kẹt trong hang. Nhưng khối đá khổng lồ chắn lối ra, vô tình biến thành cái bẫy tử thần. Hai ngày đêm trôi qua trong tuyệt vọng, tiếng kêu cứu yếu ớt vọng ra từ trong hang: “Mẹ ơi con tức thở quá! Các anh chị ơi cứu chúng em…”.

Tiếng kêu cứu yếu ớt vọng ra từ hang tối, cửa hang bị đá lấp kín. Toàn đơn vị hết lòng cứu đồng đội, nhưng chiến tranh khốc liệt, khối đá quá lớn, lại phải thông tuyến cho đoàn xe 150 chiếc chở hàng đi qua trọng điểm. Nhiệm vụ cấp bách khiến mọi nỗ lực đều vô vọng, để lại nỗi đau xót xa.

Trạm Kiểm Lâm Đường 20 Quyết Thắng: Nơi bảo vệ cánh rừng hùng vĩ.

Tám chiến sĩ TNXP hy sinh trong một tuần, mỗi ngày một người, mỗi ngày một nỗi đau đớn quặn thắt. Cố gắng của họ trở nên vô vọng trước sự tàn bạo của tảng đá khổng lồ. Sự hy sinh anh dũng của họ, những tấm gương sáng về lòng dũng cảm và tinh thần cách mạng, đã chấn động toàn mặt trận, biến nỗi đau thành động lực chiến đấu. Dù mất mát, nhưng tinh thần bất khuất ấy đã tiếp thêm sức mạnh cho cán bộ, chiến sĩ, giữ vững tuyến đường cho đến ngày chiến thắng. Phải mất nhiều năm sau, với sự hỗ trợ của các phương tiện cơ giới hiện đại, tảng đá ấy mới được dời đi, để lại dấu ấn bi thương nhưng cũng đầy tự hào về lòng dũng cảm của những người con ưu tú của đất nước.

Hang Tám Cô, địa danh lịch sử, là nơi lưu giữ những câu chuyện về nguồn cội, khơi dậy lòng biết ơn và tự hào trong thế hệ trẻ và nhân dân.

Đường 20 Quyết Thắng, một tuyến đường huyết mạch trên con đường mòn Hồ Chí Minh huyền thoại, đã ghi dấu những chiến công oanh liệt. Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã khẳng định Đường 20 Quyết Thắng là một kỳ công, kỳ tích, kỳ quan, được tạo nên bởi ý chí kiên cường, quyết tâm giành độc lập tự do của chiến sĩ và thanh niên xung phong.