Đình Minh Lệ, nay thuộc làng Minh Lệ, xã Quảng Minh, thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình, nằm bên nhánh sông Rào Nan, nổi tiếng với phong cảnh hữu tình và người dân chủ yếu làm nông nghiệp.
Nằm ẩn mình bên dòng sông Rào Nan thơ mộng, Đình Minh Lệ thuộc làng Minh Lệ, xã Quảng Minh, thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình, là một địa danh lịch sử gắn liền với mảnh đất và con người nơi đây. Xưa kia, Đình Minh Lệ thuộc thôn Minh Lệ, tổng Thuận Thị, phủ Quảng Trạch, nay là một điểm du lịch văn hóa thu hút du khách bởi phong cảnh hữu tình và nét đẹp truyền thống. Nơi đây, người dân chủ yếu sinh sống bằng nghề trồng lúa, rau quả, tạo nên khung cảnh làng quê thanh bình, yên ả. Đình Minh Lệ tọa lạc cạnh đường làng, cách trụ sở UBND xã Quảng Minh khoảng 400m về phía Tây Bắc, cách thị trấn Ba Đồn chừng 6km về phía Tây Nam và cách ga Minh Lệ khoảng 400m về phía Đông Bắc.
Sông Rào Nan – Làng Minh Lệ
Đình làng Minh Lệ không chỉ là nơi thờ cúng linh thiêng của người dân, mà còn là một chứng nhân lịch sử, ghi dấu biết bao thăng trầm của thời gian. Kiến trúc tuy giản đơn, thô mộc nhưng lại ẩn chứa sự tinh xảo, cổ kính, mang nét đẹp gần gũi, thân thiết. Du khách khi đến đây sẽ bị níu chân bởi vẻ đẹp ấy, và nhất là phần hồn cốt của đình làng, được hun đúc suốt mấy trăm năm qua, vẫn còn phảng phất đâu đây.
Được xây dựng vào năm 1464 dưới triều vua Lê Thánh Tông, đình làng Minh Lệ là một công trình kiến trúc cổ kính mang đậm nét văn hóa truyền thống. Nơi đây thờ tự Thành hoàng làng Trương Hy Trọng và bốn vị đức thần tổ: Trương, Nguyễn, Hoàng, Trần. Tương truyền, Trung lang Thượng tướng quân Trương Hy Trọng (tên thật là Trương Công Chấn) là con trai thứ hai của ông Trương Công Lang, một vị tướng tài của Lê Lợi. Khi Lê Lợi tiến quân ra Bắc đánh đuổi quân Minh, ông được giao nhiệm vụ trấn thủ vùng biên giới phía Nam chống lại quân Chiêm Thành, góp phần bảo vệ đất nước. Đình làng Minh Lệ là minh chứng cho lòng biết ơn và sự tôn kính của người dân đối với vị tướng tài ba và trung nghĩa này.
Con trai của danh tướng Trương Hy Trọng, ông Trương Hy Trọng nối nghiệp cha, lập nhiều chiến công hiển hách trong cuộc chiến chống quân Chiêm Thành. Năm 1493, trong trận chiến ác liệt tại Thành Lồi, ông bị thương nặng. Phi ngựa trở về quê nhà ở làng Minh Lệ, ông trút hơi thở cuối cùng vào ngày 24 tháng 4 năm Quý Sửu (1493), niên hiệu Hồng Đức thứ 24.
Vua Lê Thánh Tông, cảm kích trước công lao to lớn của ông trong việc chiêu dân khai phá đầm lầy, sáng lập ra xã Thị Lệ gồm 5 thôn: Minh Lệ, Đoài, Vĩnh Ninh, Vĩnh Phước, Vĩnh Lộc, đã phong tặng ông danh hiệu Thượng đẳng thần, Thành hoàng làng và cho lập đền thờ. Cùng với 3 họ Nguyễn, Hoàng, Trần, ông đã góp phần khai khẩn vùng đất hoang vu, mang đến cuộc sống thịnh vượng cho người dân.
Ngôi đình làng Minh Lệ, theo ghi chép trong “Đất và người quê tôi” của Hoàng Minh Đức, vốn là nơi thờ tự chung của 5 thôn. Sau này, mỗi thôn đều có đình làng riêng. Đình Minh Lệ trải qua nhiều biến cố lịch sử, bị chiến tranh tàn phá, được xây dựng lại vào năm 1927 thời Bảo Đại và được trùng tu nhiều lần vào các năm 2003, 2008 và 2011.
Ngôi đình cổ kính làng Minh Lệ, trải qua bao thăng trầm lịch sử, vẫn giữ vững giá trị tinh thần bất diệt. Kiến trúc truyền thống với cổng, sân, thành bao, đình trung, đình hậu, cùng hình tượng lân, rồng… là minh chứng cho sự khéo léo, tài hoa của người dân làng. Đình làng còn là nơi hội tụ tinh thần cộng đồng, thể hiện lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, cùng nhau góp sức vì việc chung, là biểu tượng trường tồn của văn hóa truyền thống Việt Nam.
Đình làng uy nghi với kiến trúc bốn mái, hai mái trước và hai mái hồi, tạo nên dáng vẻ vững chãi, bề thế. Trên nóc đình, lưỡng long chầu nguyệt uy nghiêm, hai góc mái là hình rồng lượn được cách điệu thành hoa lá, ẩn hiện nét đẹp tinh tế. Bốn góc mái, rồng lượn uyển chuyển nâng đỡ mái đình, tạo nên vẻ đẹp thanh thoát, nhẹ nhàng. Gian giữa đình thông với hai gian bên bằng ba cửa vòm, tạo cảm giác rộng rãi, thoáng đãng. Đình hậu được nối với gian giữa bằng ba cửa vòm thấp, ẩn chứa sức mạnh tâm linh huyền bí, gợi sự tò mò, thu hút ánh nhìn.
Đình Minh Lệ là một công trình kiến trúc tinh xảo, thể hiện rõ nét phong cách kiến trúc truyền thống Việt Nam. Từ các hình khối rồng, phượng uy nghi đến các bức vẽ, chạm khắc tinh tế, đình Minh Lệ toát lên vẻ đẹp trang nghiêm, cổ kính. Hệ thống cửa vòm liên tiếp nhau, cửa chìm vào tường, cửa thông các gian… tạo nên một không gian kiến trúc độc đáo, vừa kín đáo, vừa thông thoáng. Tường dày, hơi thấp về độ cao, bố cục theo phép đối xứng, cùng với mái đình hậu cuốn vòm kế tiếp nhau, tạo nên một tổng thể hài hòa, vững chãi. Mặt rồng hung dữ, thân rồng thô, chân rồng chắc khoẻ thể hiện thế lực quyền uy của chế độ phong kiến nhà Nguyễn.
Đình Minh Lệ không chỉ là nơi thờ tự, tổ chức lễ hội và hội họp của làng, mà còn là minh chứng cho những dấu ấn lịch sử tiêu biểu của quê hương đất nước qua các thời kỳ.
Đình làng Minh Lệ, một địa điểm lịch sử trọng yếu, ghi dấu những sự kiện quan trọng của thời kỳ vận động thành lập Đảng, Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ. Nơi đây là minh chứng hùng hồn cho tinh thần kiên cường, bất khuất của dân tộc Việt Nam trong đấu tranh giành độc lập, tự do.
Trước Cách mạng Tháng Tám, đình làng không chỉ là nơi thờ tự mà còn là trung tâm hoạt động cách mạng. Chi bộ Đảng bí mật họp hành, liên lạc và huy động quần chúng tại đây. Đình làng Minh Lệ là nơi chứng kiến sự ra đời của một chi bộ Đảng Cộng sản, tách ra từ chi bộ ghép của 5 thôn thuộc xã Quảng Sơn và Quảng Hòa. Nơi đây đã trở thành điểm tựa vững chắc cho cách mạng giành thắng lợi.
Trong 9 năm trường kỳ kháng chiến, đình làng không chỉ là nơi thờ tự, mà còn là nơi ẩn chứa sức mạnh chiến đấu của dân tộc. Đình làng là nơi cất giữ vũ khí, đào hầm bí mật, huấn luyện dân quân, và là địa điểm họp bàn chiến lược của các cán bộ quân sự. Từ đó, những cuộc tập kích, chống càn quyết liệt đã được triển khai, bảo vệ xóm làng, quê hương khỏi lưỡi gươm của giặc thù.
Mái đình cổ kính Minh Lệ chứng kiến những nghi thức trang nghiêm của lễ kết nạp Đảng viên mới, nơi những cánh tay giơ cao thể hiện quyết tâm chiến đấu vì lý tưởng cộng sản, vì tự do và hạnh phúc của nhân dân.
Minh Lệ, một làng quê bình dị, đã trở thành điểm nóng trong cuộc chiến tranh chống Mỹ. Đình làng, nơi linh thiêng, trở thành trạm giao liên, nơi tập kết vũ khí, lương thực, góp phần đưa cuộc chiến vào Nam. Những chuyến hàng từ Bắc vào Nam đều dừng chân tại đây, mang theo tinh thần bất khuất của dân tộc. Máy bay Mỹ liên tục oanh tạc, phá hủy đình làng, nhưng người dân Minh Lệ kiên cường, bất khuất. Họ chuyển bàn thờ thần linh về nhà thờ cạnh lăng thành hoàng, quyết tâm bảo vệ linh hồn quê hương. Dù tường thành bị sập, ngói bay, hoa văn bị gãy, nhưng ngôi đình vẫn đứng vững, như một minh chứng cho ý chí kiên cường của người dân. Đình Minh Lệ, mái đình, cổng đình, mãi mãi là biểu tượng cho tinh thần bất khuất, lòng yêu nước của quê hương, đất nước.
Được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia từ năm 1992, đình làng Minh Lệ trở thành nơi lưu giữ tâm linh của người dân. Hàng năm, con cháu đi xa đều về thắp hương, tưởng nhớ tổ tiên. Nơi đây còn được xem là văn miếu của làng, là nơi sĩ tử ghé thăm trước khi bước vào kỳ thi, cầu mong may mắn. Những người học hành đỗ đạt cũng tìm về đình làng dâng hương, chọn nơi đây làm nơi làm lễ vinh quy bái tổ, chia sẻ niềm vui với bạn bè, thể hiện lòng biết ơn tổ tiên. Tục lệ đẹp này đã trở thành nét văn hóa truyền thống độc đáo, mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc.
Mái đình làng Minh Lệ, nơi hội tụ con cháu các họ trong ngày tảo mộ, trở thành biểu tượng thân thương của làng quê miền Trung. Từ Hà Nội, Hải Phòng đến thành phố Hồ Chí Minh, Vũng Tàu, Cà Mau, con cháu đều thu xếp về với quê hương, góp phần tô điểm thêm vẻ đẹp kiên trung, kiên cường của mảnh đất nghèo khó nhưng đầy nghĩa tình.
Đình Minh Lệ không chỉ là một công trình kiến trúc nghệ thuật độc đáo của địa phương, mà còn là minh chứng cho tài năng của nghệ nhân Minh Lệ trong việc kết hợp hài hòa cái chung và cái riêng. Kiến trúc đình làng độc đáo này đã góp phần tạo nên nét riêng biệt cho đình Minh Lệ trong loại hình đình làng Việt Nam, biến nó trở thành một điểm đến đầy ý nghĩa trong bản đồ du lịch Quảng Bình, thu hút du khách tìm hiểu văn hóa và kiến trúc truyền thống của vùng đất này.
Ảnh: Sưu tầm