Khu lăng mộ và Nhà thờ Hoàng Kế Viêm nằm tại thôn Văn La, xã Lương Ninh, huyện Quảng Ninh, Quảng Bình, cạnh Quốc lộ 1A.

Nằm cạnh Quốc lộ 1A, cách trung tâm thành phố Đồng Hới 6km, khu di tích lăng mộ và Nhà thờ Hoàng Kế Viêm tọa lạc trên một khu đất rộng rãi, thoáng đãng tại thôn Văn La, xã Lương Ninh, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình.

Hoàng Kế Viêm, danh tướng kiệt xuất, là biểu tượng rạng ngời cho tinh thần yêu nước nồng nàn, khát vọng độc lập tự do mãnh liệt và ý chí tự cường phi thường. Cuộc đời ông là minh chứng hùng hồn cho tinh thần đấu tranh bất khuất, thoát khỏi ách đô hộ, làm tay sai. Di sản của ông, với những bài học quý giá, sẽ mãi là ngọn đuốc soi sáng cho thế hệ mai sau trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Cổng cổ kính dẫn vào khu lăng mộ Hoàng Kế Viêm, ẩn chứa lịch sử hào hùng.

Hoàng Kế Viêm: Danh tướng tài ba, người hùng chống giặc ngoại xâm

Hoàng Kế Viêm (1820 – 1909), còn gọi là Hoàng Tá Viêm, tự Nhật Trường, hiệu Tùng An, sinh ra tại làng Văn La, nay thuộc xã Lương Ninh, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình. Ông là con trai của cụ Hoàng Kim Xán (1776-1832), một bậc danh thần từng giữ chức Thượng thư Bộ Hình dưới hai đời vua nhà Nguyễn, nổi tiếng với tấm lòng trung nghĩa, thanh liêm và hiền đức.

Năm 1843, Hoàng Kế Viêm đỗ đạt, được bổ nhiệm làm Tư vụ, hàm Quang Lộc Tự Khanh. Với tài năng và đức độ, ông được vua Minh Mạng chọn làm phò mã cho công chúa Hương La.

Là một danh tướng yêu nước, ông được tấn phong Hiệp biện Đại học sĩ, giữ chức Thống đốc quân vụ Tiết chế Bắc Kỳ. Nổi tiếng với tài năng quân sự, ông đã chỉ huy nhiều trận đánh chống Pháp bảo vệ thành Hà Nội, thể hiện lòng yêu nước và thương dân sâu sắc.

Năm 1873, đại úy F. Garnier dẫn quân Pháp xâm chiếm Hà Nội và nhiều tỉnh thuộc đồng bằng sông Hồng. Hoàng Kế Viêm, được vua phong làm Tiết chế quân vụ Bắc Kỳ, đã lãnh đạo quân dân Hà Nội cùng với quân Cờ Đen chống trả quyết liệt. Trong trận đánh ác liệt, quân đội Việt Nam dưới sự chỉ huy của ông đã đánh tan cuộc tấn công của quân Pháp, tiêu diệt F. Garnier, chấm dứt âm mưu chiếm đóng Hà Nội của chúng.

Mười năm sau chiến thắng Cầu Giấy năm 1883, Hoàng Kế Viêm một lần nữa chỉ huy quân dân Hà Nội đánh bại quân Pháp, bắn chết trung tá chỉ huy H. Riviere. Năm 1887, ông được thăng chức Thái tử Thiếu bảo, Cơ mật Viện Đại thần. Là đối thủ đáng gờm của quân Pháp, Hoàng Kế Viêm khiến kẻ thù vừa sợ hãi vừa kính trọng. Người Pháp gọi ông là “con người Bất khả diệ”, “bất khả tin”, minh chứng cho sự kiên cường và tài năng của vị tướng tài ba này.

Hoàng Kế Viêm, danh tướng tài ba, còn là bậc kỳ tài văn chương. Ông tinh thông thơ văn, sử học, để lại nhiều tác phẩm bằng chữ Hán Nôm với bút danh Tùng An. Các tác phẩm của ông đa dạng và phong phú, như “Trù Thiết sơn phòng sư Nhị tấn”, “Thần cơ yếu ngữ”, “Hoàng Triều Văn Vũ thế tắc lệ”, “Phê thị trần hoàn”, “Tiên công sự tích biệt lục” … Vua Duy Tân đã truy tặng ông hai chữ “Văn Nghị”, thể hiện sự tôn vinh ông là người bạn của văn chương.

Hoàng Kế Viêm, khi về hưu, được vua ban tặng 4 mẫu ruộng nhất đẳng điền để chọn lựa. Thay vì chọn đất màu mỡ, ông lại chọn 4 mẫu đất cỏ hoang, nơi người làng Thế Lại dùng để chăn thả trâu bò. Không dừng lại ở đó, ông vận động con cháu và dân làng cùng nhau khai hoang vùng đất hoang hóa bên cạnh, biến nó thành đồng ruộng hai mùa tươi tốt. Nơi đây được người dân gọi là “đồng cồn Hoàng ngàn mùa không mất”, và sau khi khai phá xong, ông chia đều cho dân làng cày cấy. Hành động cao đẹp của ông đã trở thành tấm gương sáng về lòng yêu quê hương, sự phúc lợi cộng đồng và tinh thần “lá lành đùm lá rách”.

Năm 1909, Hoàng Kế Viêm, vị danh thần văn võ song toàn, qua đời tại quê nhà sau một đời phục vụ đất nước. Phò tá ba đời vua Nguyễn, ông có công lao to lớn trong việc chống giặc ngoại xâm, trị nước và an dân. Để tưởng nhớ công ơn của ông, dân làng đã lập đền thờ và xây lăng mộ, thể hiện lòng biết ơn và tiếc thương sâu sắc.

Lăng mộ và Nhà thờ Hoàng Kế Viêm: Nơi lưu giữ dấu ấn lịch sử và tín ngưỡng

Lăng mộ Hoàng Kế Viêm không chỉ là nơi tưởng niệm danh tướng tài ba, người có công lớn trong cuộc kháng chiến chống Pháp gian khổ, mà còn là địa chỉ giáo dục lòng yêu nước, truyền thống bất khuất và khơi dậy niềm tự hào dân tộc cho thế hệ mai sau.

Nơi đây không chỉ là điểm du lịch Quảng Bình hấp dẫn, mà còn là nơi lưu giữ câu chuyện oan khuất nghìn năm, khơi gợi lòng trắc ẩn trong mỗi du khách.

Là vị tướng đầu tiên đánh thắng quân Pháp, Hoàng Kế Viêm bị nhà Nguyễn ép phải nhận chức An phú sứ để thoả hiệp với thực dân. Dù phải đứng giữa ranh giới mong manh, ông không khuất phục, không trở thành tay sai cho giặc. Thay vào đó, Hoàng Kế Viêm đã khéo léo lợi dụng vị trí và quyền hạn để bảo vệ nhân dân, âm thầm chống lại thực dân Pháp và ủng hộ phong trào Cần Vương của vua Hàm Nghi.

Hoàng Kế Viêm, một người thông minh và dày dạn kinh nghiệm trong việc đối phó với thực dân Pháp, đã nhiều lần tìm cách giúp đỡ và giải vây cho quân Cần Vương ở căn cứ Kim Sen – Lèn Bạc. Song, mưu kế của ông lại ẩn chứa một sự mâu thuẫn: Hoàng Kế Viêm đòi Pháp cung cấp 500 súng trường và 500 lính ngụy để chống lại chính quân Cần Vương mà ông từng giúp đỡ. Hành động này dường như là một nỗ lực mượn vũ khí và lực lượng của kẻ thù để đánh bại chính kẻ thù đó, một chiến lược đầy mạo hiểm và khó đoán.

Hoàng Kế Viêm, một nhân vật đầy tranh cãi trong lịch sử, bị thực dân Pháp nghi ngờ và triệu hồi về kinh sau khi thất bại trong việc lợi dụng ông. Điều này dẫn đến những lời cáo buộc ông đầu hàng Pháp cầu vinh, bất chấp sự thật là ông đã xin từ quan về quê ẩn dật sau khi vua Hàm Nghi bị bắt và phong trào Cần Vương thất bại.

Năm 2010, ông Lê Hùng Phi, khi ấy là Giám đốc Sở Văn hóa – Thông tin tỉnh Quảng Bình, đã tiên phong tổ chức hội thảo quy tụ các nhà sử học, học giả khắp cả nước. Hội thảo này đã góp phần thu thập nhiều tư liệu, chứng cứ, góp phần minh oan và trả lại sự trong sạch cho cụ.

Khám phá Quảng Bình: Những điểm đến ý nghĩa và ấn tượng

Đến Quảng Bình, du khách không thể bỏ qua lăng mộ Hoàng Kế Viêm, nơi lưu giữ khí phách của vị tướng tài lừng danh. Nằm trên khu đất rộng hơn 230m2, lăng mộ mang kiến trúc truyền thống với cổng, sân, hàng rào, bia mộ, hồ bán nguyệt và mộ. Du khách như lạc vào không gian linh thiêng, tưởng nhớ vị anh hùng đã hy sinh vì đất nước.

Cây tùng xanh mướt, vươn cao trong khuôn viên, mang vẻ đẹp thanh tao và kiêu hãnh.

Cổng vào khu lăng mộ cổ kính trầm mặc được thiết kế phong thủy hài hòa, cân xứng với bậc tam cấp. Mái cổng được trang trí tinh xảo với hoa văn đầu rồng đuôi phượng, toát lên vẻ uy nghi và cổ kính.

Phần mộ của danh tướng

Phần mộ hình chữ nhật, trên đỉnh là bảy đóa sen trắng nổi bật, tượng trưng cho sự thanh bạch, kiên trung của một đời hiển hách. Hai cây hoa sứ trắng, thanh tao và thoát tục, như một lời nhắn nhủ về tấm lòng cao đẹp của người đã khuất.

Hồ bán nguyệt

Được xây dựng vào năm 1937 bằng gạch và lợp ngói âm dương truyền thống, nhà thờ mang kiến trúc ba gian, hướng đông-nam, với diện tích khoảng 300m2. Bi kịch xảy đến năm 1967 khi bom của giặc Mỹ tàn phá ngôi nhà thờ. Năm 1998, con cháu họ Hoàng quyết tâm dựng lại nơi thờ tự của dòng tộc. Mỗi năm, đến ngày giỗ ông, họ lại quy tụ về đây, dâng hương, cúng bái, tưởng nhớ công ơn to lớn của tổ tiên. Ngôi nhà thờ không chỉ là nơi thờ tự mà còn là minh chứng cho lòng thành kính, sự đoàn kết và sức mạnh của dòng họ Hoàng.

Nhà thờ Hoàng Kế Viêm là minh chứng cho lòng biết ơn và sự đoàn kết của con cháu, cùng chung tay góp sức xây dựng công trình tưởng nhớ vị anh hùng.

Lễ thờ cúng và tổ chức lễ tại lăng mộ và nhà thờ Hoàng Kế Viêm ở Văn La đã trở thành truyền thống lâu đời, được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Những nghi thức truyền thống ấy không chỉ thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn mà còn bộc lộ tấm lòng yêu mến, trân trọng của con cháu và dân làng Văn La đối với vị nhân sỹ một lòng yêu nước, thương dân.

Di tích lịch sử cấp Quốc Gia

Lăng mộ và nhà thờ Hoàng Kế Viêm là minh chứng lịch sử quý giá, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cuộc đời, sự nghiệp của ông, đồng thời hé lộ một phần bức tranh về cuộc đấu tranh giành độc lập của dân tộc Việt Nam nửa sau thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX.

Lễ công bố và đón nhận Bằng xếp hạng Di tích Quốc gia.

Khu lăng mộ và nhà thờ Hoàng Kế Viêm Quảng Bình vừa được Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch công nhận là di tích quốc gia, ghi nhận và tôn vinh giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học to lớn của công trình này.

Công nhận Di tích lịch sử Quốc gia là kết quả của quá trình dày công nghiên cứu, kết hợp nỗ lực của các nhà sử học, người dân và chính quyền địa phương. Thành quả này không chỉ ghi nhận giá trị lịch sử, mà còn là minh chứng cho việc làm sáng tỏ nỗi oan khuất, tôn vinh danh tướng tài ba, góp phần khẳng định lại phẩm chất cao quý của ông.