Phà Long Đại, nay nằm ở Km 1004 + 810 trên đường Hồ Chí Minh đông Trường Sơn, từng là tọa độ máu trên tuyến đầu đường Trường Sơn huyền thoại từ năm 1965-1972.

Bến phà Long Đại, Quảng Bình, là một địa điểm lịch sử ý nghĩa, thu hút du khách bởi những câu chuyện hào hùng về chiến công của các cựu chiến binh và thanh niên xung phong trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Nơi đây là minh chứng cho sự hy sinh và lòng dũng cảm của những người con đất Việt, góp phần vào sự nghiệp giải phóng dân tộc. Nếu có dịp đến Quảng Bình, bạn hãy dành thời gian ghé thăm Bến phà Long Đại để tưởng nhớ và tri ân những công lao to lớn của các anh hùng, những người đã ngã xuống vì độc lập tự do của đất nước.

Nằm giữa thôn Long Đại, xã Hiền Ninh (bờ Bắc) và thôn Xuân Dục, xã Xuân Ninh (bờ Nam), huyện Quảng Ninh, phà Long Đại, nay ở vị trí Km 1004 + 810 trên đường Hồ Chí Minh đông Trường Sơn, từng là một điểm huyết mạch trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Những chuyến xe vận tải từ hậu phương miền Bắc vào tiền tuyến miền Nam phần lớn phải đi qua điểm vượt sông trọng yếu này, biến bến phà Long Đại thành yết hầu trong vùng chảo lửa quân khu IV. Kẻ thù dội xuống hàng vạn tấn bom đạn, đủ loại bom nhằm ngăn chặn sự chi viện của ta trên tuyến vận tải quan trọng này. Hàng ngàn người con ưu tú của Tổ quốc đã ngã xuống, hi sinh để giữ cho mạch máu giao thông vận tải luôn thông suốt. Mỗi tấc đất ở bến phà Long Đại đều thấm đẫm mồ hôi, máu của Bộ đội, Thanh niên xung phong và nhân dân nơi đây, ghi dấu một trang sử hào hùng, đầy bi tráng của dân tộc.

Bến phà và cầu Long Đại xưa, với núi Thần Đinh sừng sững soi bóng bên dòng sông.

Bến phà Long Đại, nơi giặc Mỹ thả quả bom đầu tiên đánh phá miền Bắc, đã trở thành một trong những trọng điểm ném bom, bắn phá ác liệt từ năm 1965 đến 1972. Nơi đây là tuyến đầu của đường Trường Sơn huyền thoại, được mệnh danh là “tọa độ máu”. Để đối phó với chiến thuật đánh phá của địch, tháng 1-1971, khu vực Long Đại được phát triển thành hai bến phà: bến phà I (sát cầu Long Đại ngày nay) và bến phà II (cách bến I khoảng 500m về phía hạ lưu sông Long Đại). Hệ thống bến phà được xây dựng nhằm đảm bảo việc vận chuyển liên tục, bất chấp sự tấn công của kẻ thù.

Cầu đường sắt, cầu đường bộ bắc ngang sông Long Đại, dẫn đến Đền Thờ và chân núi Thần Đinh uy nghi.

Bầu trời nổ tung bởi bom đạn, khu rừng hai bên bờ sông nhuốm màu lửa, đất đá bay mù mịt trong bán kính 12km. Máy bay trinh sát bay rít, theo dõi từng chuyển động dưới mặt đất. Mỗi động tĩnh nhỏ nhất đều bị phát hiện, lập tức đoàn máy bay chiến đấu từ tàu chiến ngoài biển ập đến, trút hàng ngàn tấn bom xuống. Thần sấm, con ma, B52, pháo hạm, tất cả hỗ trợ nhau, nhằm cắt đứt con đường vận chuyển của quân ta. Đặc biệt, bom tia laze, bom từ trường, thủy lôi được tung ra để đánh vào phương tiện vượt sông, phong tỏa luồng lạch, gây ra những tội ác tày trời. Tuy nhiên, với tinh thần quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh, lực lượng bộ đội, TNXP, dân công hỏa tuyến và quân dân địa phương kiên cường bám trụ, dũng cảm đánh trả máy bay địch, rà phá bom mìn, san lấp hố bom, bảo đảm thông tuyến, không để kẻ thù thực hiện âm mưu thâm độc của chúng.

Bến phà Long Đại, từ 1965 đến 1972, là địa điểm huyết chiến trên tuyến đường Trường Sơn lịch sử, nơi ghi dấu những hy sinh cao cả của cha anh.

Tháng 7 năm 1972, đế quốc Mỹ dội bom ác liệt xuống bến phà Long Đại I và đường 15, biến nơi đây thành “túi bom”, “chảo lửa”. Trước tình hình đó, đơn vị C130 tỉnh Thái Bình được điều động đóng quân và ứng cứu ngay lập tức, cùng bộ đội công binh giữ vững mạch máu giao thông. Dù sống và chiến đấu trong hiểm nguy, các chiến sỹ TNXP của đơn vị C130 vẫn kiên cường, bất khuất. Địch đánh, họ bám trụ. Địch đánh xong, họ lập tức cứu người, cứu hàng hóa, khí tài, thay nhau làm nhiệm vụ thông bến, bảo đảm giao thông thông suốt. Tinh thần dũng cảm, bất khuất của họ đã góp phần quan trọng vào chiến thắng của dân tộc.

Ngày 19 tháng 9 năm 1972, bến phà II Long Đại bỗng chốc trở thành địa ngục trần gian khi máy bay Mỹ bất ngờ trút bom xuống. Những chiến sỹ C130 tỉnh Thái Bình, đang miệt mài vận chuyển hàng hóa, bỗng chốc đối mặt với tử thần. 15 người trong số họ đã hy sinh, 7 nữ, 8 nam, tuổi đời còn rất trẻ. Tiếng bom nổ rung chuyển cả bến phà, đất đá tung tóe, khói lửa mù mịt. 3 chiến sỹ hy sinh khi đang trên thuyền, 12 người khác ngã xuống ngay trên bờ, trong hầm trú ẩn. Cảnh tượng tan hoang, tang thương, những người còn sống sót bàng hoàng, đau đớn tột cùng. Họ đào bới, tìm kiếm đồng đội trong những hố bom, lòng nặng trĩu nỗi đau, hy vọng mong manh tan vỡ từng chút một. Dẫu mất mát, đơn vị C130 vẫn kiên cường, vượt qua nỗi đau, tiếp tục làm nhiệm vụ. Nhưng bi kịch chưa kết thúc. Ngày 23 tháng 9, máy bay Mỹ lại quay trở lại, chiến sỹ Trần Mạnh Hà hy sinh trong lúc làm nhiệm vụ, nỗi đau của đơn vị C130 lại một lần nữa nhân lên gấp bội. Sau hai đợt ném bom dã man, 16 chiến sỹ đã mãi mãi nằm lại bến phà II Long Đại, họ đã hy sinh trong lúc đang thực hiện nhiệm vụ cao cả, bảo vệ quê hương, đất nước. Hành động của họ, dũng cảm, kiên cường, đã trở thành minh chứng cho tinh thần bất khuất, kiên cường của thế hệ trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Đơn vị C130 đã phải trả giá đắt sau hai đợt ném bom của đế quốc Mỹ, 16 người đã hy sinh.

Nơi bom thù từng dày đặc như đá sỏi, nay dòng sông Long Đại hiền hòa, yên bình chảy giữa hai bờ. Cây cổ thụ cuối làng, chứng nhân lịch sử, lặng lẽ soi bóng xuống dòng nước. Trên những hố bom xưa, nay đã là những ngôi nhà khang trang. Ít ai nhớ rằng Long Đại từng là nơi khởi đầu cho phong trào “xe chưa qua, nhà không tiếc”, hàng trăm ngôi nhà được dỡ xuống làm cầu, thông phà. Từ đổ nát, hoang tàn, những người con Long Đại đã hồi sinh mảnh đất chết! Tiếng máy bay gầm rú, tiếng bom đạn xé trời đã lùi vào dĩ vãng, nhường chỗ cho tiếng cười trẻ thơ, núi cao, sông sâu và tình người nghĩa nặng.

Nơi bến phà Long Đại xưa nay là cầu Long Đại và cầu đường sắt Long Đại, hai công trình hiện đại nối liền hai bờ.

Báo Sài Gòn Giải Phóng cùng Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam đã chung tay xây dựng Đền tưởng niệm liệt sỹ Trường Sơn bến phà Long Đại để tri ân những anh hùng liệt sỹ đã hi sinh anh dũng tại nơi đây. Sau hai năm thi công, công trình đã hoàn thành và khánh thành vào tháng 7 năm 2013.

Toàn cảnh Đền Tưởng Niệm

Nằm bên đường Hồ Chí Minh, khu di tích rộng 1.600m2 mang nét đẹp truyền thống kết hợp hiện đại. Quần thể ngôi đền uy nghi trên triền núi phía Bắc phà Long Đại, với dòng sông Long Đại hiền hòa chảy trước mặt.

Dòng sông Long Đại uốn lượn, trước mặt là khung cảnh thanh bình.

Cầu Long Đại vươn mình, phía xa là Đền tưởng niệm uy nghi, một điểm nhấn lịch sử giữa trời xanh.

Đền được thiết kế theo kiến trúc truyền thống với ba bộ phận chính: đền chính thờ tự linh hồn các anh hùng, liệt sĩ, trước đền là tháp báo ân và tháp chuông. Nơi đây được bao quanh bởi hệ thống bậc tam cấp, cây cảnh và vườn hoa, tạo nên không gian thanh tịnh, hòa hợp với thiên nhiên.

Đền mang kiến trúc kết hợp truyền thống và hiện đại, toát lên vẻ uy nghi, bề thế.

Công trình này không chỉ là lời tri ân sâu sắc đến các anh hùng liệt sĩ trên tuyến đường Trường Sơn, mà còn là địa chỉ đỏ lịch sử, thu hút du khách đến thăm viếng, dâng hương tưởng niệm các chiến sĩ đã hy sinh vì Tổ quốc khi du lịch Quảng Bình.

Tháp báo ân, đền chính, tháp chuông tạo nên bộ ba kiến trúc độc đáo, thể hiện sự uy nghi và linh thiêng của ngôi đền.

Từ đền, khung cảnh sông, đường sắt và cầu Long Đại trải ra trước mắt, một bức tranh hùng vĩ.

Du khách đến thăm đền không chỉ được chiêm bái tâm linh mà còn được mãn nhãn với khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ. Núi non hữu tình bao quanh, hòa quyện cùng nhịp cầu đường sắt Thống Nhất bắc qua sông Long Đại, dài 178m (được mệnh danh là cầu đường sắt dài nhất Đông Nam Á những năm 70 của thế kỷ XX), và cầu Long Đại đông Trường Sơn chạy song hành như rồng lớn vượt sông. Tất cả tạo nên một bức tranh sơn thủy hữu tình, góp phần tô điểm cho danh tiếng của nơi đây là một trong những cảnh quan đường sắt đẹp nhất Việt Nam.

Ảnh: Sưu tầm